Ο κύριος Refik Halit Karay

Φέτος  μεταξύ άλλων, διάβασα δανεισμένα απο την τοπική Βιβλιοθήκη της Νεολαίας Γαλάτιστας και δυο βιβλία του Ζούλφι Λιβανέλι, την Σερενάτα και το Σπίτι στον Βόσπορο. Μου άρεσαν και τα δυο, για διαφορετικούς λόγους το καθένα, και έμαθα πολλά καινούρια πράγματα: στο πρώτο την ιστορία του «Στρούμα», ένα  σαπιοκάραβο που μετέφερε 769 εβραίους πρόσφυγες τον χειμώνα του 1941-42 και για το τραγικό τους τέλος. Στο δεύτερο, ανακάλυψα ένα θεατρικό έργο , τον  Τρελό , κάποιου Refik Halit Karay. Αντιγράφω απ’ το βιβλίο « Το σπίτι στον Βόσπορο»:

«Ο τρελός ήταν η ιστορία ενός άντρα που είχε μπει σε κώμα τις τελευταίες μέρες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και είχε τελικά αναρρώσει ύστερα από μερικά χρόνια επί των ημερών της Δημοκρατίας. Ο καημένος δυσκολεύτηκε φοβερά να αντιληφθεί την εκπληκτική αλλαγή που αντίκρισε σαν συνήρθε. Η κοινωνία στην οποία ζούσε είχε εξαφανιστεί και μια άλλη, εντελώς διαφορετική , είχε πάρει την θέση της . Σουλτάνος δεν υπήρχε πια, η «τυραννία» είχε καταργηθεί, οι άνθρωποι ντύνονταν όπως οι Δυτικοί. Φορούσαν καπέλα στο κεφάλι σαν τους γκιαούρηδες, τα κορίτσια είχαν πετάξει το φερετζέ και το γιασμάκι, κι έβγαιναν στους δρόμους με εκτεθειμένα σε κοινή θέα το λαιμό και τα μπράτσα τους. Ο ήρωας μας δεν μπορούσε να πιστέψει στα μάτια του και νόμιζε ότι είχε σίγουρα τρελαθεί. Ζητούσε να του φέρουν την Τασβιρι Εφκιαρ*, την εφημερίδα που διάβαζε κάποτε, και ένιωθε ότι έχανε τα λογικά του όταν τα παιδιά του του έλεγαν ότι η εφημερίδα αυτή δεν υπήρχε πια και ότι τώρα διαβάζουν Τζουχμαριετ* . «Μη, μην την λέτε αυτή τη λέξη!»  τους ικέτευε. « Τι πάει να πει Τζουχμαριετ»; «Αν φτάσει στα αυτιά των χαφιέδων του σουλτάνου, θα μας ξεκληρίσουν».

Έκαναν απελπισμένες προσπάθειες να του εξηγήσουν ότι η χώρα κυβερνιόταν πλέον από ένα καθεστώς δημοκρατίας, του έφερναν για να του αποδείξουν, την εφημερίδα  Τζουχμαριέτ, αλλά το σοκ ήταν ακόμη μεγαλύτερο. Γιατί η εφημερίδα ήταν γραμμένη με λατινικό αλφάβητο, κι ο ανθρωπάκος δεν μπορούσε να τη διαβάσει. Είχε γίνει αναλφάβητος απ τη μια στιγμή στην άλλη».

*          Τασβιρι Εφκιαρ - Εφημερίδα που άρχισε να εκδίδεται το 1862και κλείστηκε

           το 1925 από δικαστήριο της ανεξαρτησίας

*          Τζουχμαριετ – Εφημερίδα που εκδίδεται από τις 7.5.1924 μέχρι σήμερα και 

           πνευματικός της πατέρας θεωρείται ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Αρχισε να  

           βγαίνει με το λατινικό αλφάβητο τον Οκτωβρίου του 1928 αμέσως μετά την 

           θέσπιση του.

Κα τα πλη κτι κό ! Ποιος ήταν  αυτός ο κύριος και πότε γράφτηκε ο Τρελός του ;;;;

Για τον κύριο Refik Halit Karay δεν βρήκα τίποτα σε κάποια κατανοητή μου γλώσσα στο διαδίκτυο. Από την γερμανική Wikipedia μόνο, με την βοήθεια της Μαρίας, έμαθα λίγα πράγματα: 

      Τούρκος συγγραφέας γεννημένος το 1885. Οι γονείς του ήταν υπάλληλοι.  Αρχικά σπούδασε δικηγόρος μα τα παράτησε το 1906 για να γίνει δημοσιογράφος. Εξορίστηκε τόσο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία (1913 – 1918) όσο και από τον Νέο Τουρκικό Κράτος  (1922 -1938). Έγινε συγγραφέας κατά την ωριμότητα του και οι ήρωες των βιβλίων του ήταν πάντα άνθρωποι απλοί  της Κωνσταντινούπολης ή της Ανατολίας. Επηρεάστηκε από το έργο του Γκυ Ντε Μωπασάν, αργότερα όμως  βρήκε το δικό του σατυρικό ύφος. Πέθανε το 1965…

Σκέψη πρώτη   :   Εξορίστηκε τόσο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία 
                           όσο και από τον Νέο Τουρκικό Κράτος !!!
Σκέψη δεύτερη :  1913 – 1918 μας κάνουν 5 χρόνια και 

                          1922 - 1938 μας κάνουν 16 χρόνια ….
                          ...ισον 21 ολόκληρα χρόνια !

Σκέψη τρίτη :      Ασφαλώς και θα εξορίστηκε και από τα δυο καθεστώτα.  Οι ακέραιοι και ασυμβίβαστοι άνθρωποι …δεν χωραν πουθενά !!! (Κι άντε πείσε με τώρα πως δεν ήταν τέτοιος και ο Κύριος Refik….!

…

Λίγες μέρες  πριν,  είδαμε  ξανά το Goodbye Lenin.

 Έεεετσι !

Άπλες  ιστορίες που είτε θα μπορούσαν να έχουν συμβεί , είτε πράγματι συνέβησαν, δεν έχει σημασία. Απλές κωμικό - τραγικές ιστορίες που επαναλαμβάνονται σε διαφορετικούς  χρόνους και τόπους μα είναι τόσο ίδιες… 

Κύριε Refik Halit Karay, χάρηκα πολύ για αυτήν την πρώτη  γνωριμία , κι ελπίζω να σας ξανασυναντήσω σύντομα !